Təhsil naziri Emin müəllimin “Pandemiya dövründə təhsil müəssisələrinin fəaliyyəti haqqında» ictimaiyyətə ünvanlanan müraciətinə cavab.
Fatma xanım Bunyatova
TƏKLİFLƏR.
ARTPl hazırladığı təkliflər paketində dünyada inkişaf edilən proseslər əsasında təhsilin aparılmasına iki ssenari təklif edib. Burada təhsilin hansı formada aparılmasını, önəmli fənlərin keçirilməsinə ayrılan saatların miqdarına və proqramların dəyişdirilməsinə diqqət edilir, amma necə və nə cür? göstərilmir..
Bu təkliflərə əlavə olaraq əməli təkliflərimiz.
I. Dövlət məktəblərinin şagird yükünü azaltmaq.
- Təhsil qanununda son dəyişikliyə əsasən ümumi təhsil pilləsi üzrə ibtidai təhsil səviyyəsində təhsil almanın əyani forması sırasına sərbəst (eksternat) təhsil forması daxil edilib. Məktəbin şagird yükünü azaltmaq üçün sərbəst təhsilin hüquqi əsasları tezliklə hazırlansın və buna əsasən dünya təcrübəsindən bəhrələnərək “mini məktəblər”, “ailə məktəbləri”. “alternativ məktəblər” kimi qurumlarda ibtidai məktəb şagirdləri kiçik qruplarda öz təhsillərini davam etsinlər.
- Eksternat formasında təhsil alan natamam orta məktəb şagirdlərinin verməli olduqları imtahanlara nəzər salmaq və ən vacib olan fənləri saxlamaq.
Bu iki addımlar valideyn -müəllim məsuliyyətini artırar, şagirdləri izolyasadan çıxartmasına kömək edə bilər və üstəlik təhsildə böyük rəqabət yaradar.
II. Qarışıq, yəni üz-üzə və uzaqdan aparılan təlimə əlavə olaraq təkliflər.
Təqdirə layiqdir ki son aylarda müəllimlərin diqqətini internet qurğularından istifadə bacarıqlarına yiyələnməsinə yönəltməkdir və bunun üçün çox sayda uzaqdan təşkil edilmiş vebinarlar, on-layn təlimlər keçirilir. Müəllimlərin internet qurğularına geniş miqyaslı yiyələnməsi və onlardan uzaqdan təlimdə istifadə etmələri təlimin keyfiyyətini artıra bilər.
Onu da qeyd etmək istəyirik bu qurğular insan zəkasının süni modeli əsasında qurulubdur. Və idrakın yüksək səviyyəsinin məhsulu olan bu qurğulara bütünlüklə bilik almağa istiqamətlənən , quruluşu məntiqdən uzaq olan dərslikllərdə ki bilikləri köçürdüb şagirdləri öyrədirəm və öyrətdiyimi yoxlayıram demək bu qurğuların səmərəsiz istifadəsinə bərabərdir.
Və əgər biz təhsilin yeni səmərəli formasını yaratmaq istəyiriksə, onda kurikulum proqramlarının bilik quruluşları restruktasiya olmalıdır, yəni yenu quruluşda insan düşüncəsinin təbii yolunda tərtib edilməlidir. Nəyə görə bu zərurət yaranır?
- Kurikulum proqramlarında ki biliklər məntiqi əsası olmadan illərlə eyni quruluşda verilmişdi və proqramların məqsədi şagirdlərin bu biliklərə yiyələnməsidir. Bu proqramlar əsasında yazılmış dərsliklərdə proqramların məqsədinə çatmaq üçün verilən tapşırıqların 90% dən çoxu öyrətmə xarakteri daşıyır.
- Uzaqdan öyrətmə üz-üzə öyrətmədən çox fərqlidir, burada şagirdlər müəllimsiz öyrənirlər və bu öyrənmədə bilik ötürmə qaydaları effekt vermir. Burada biliklər addım-addım elə məntiqlə dizayn edilməlidir ki şagirdlər bu addımlarla yanaşı addımlayaraq özüöyrənməyi bacarsınlar. https://www.academia.edu/31107783/_Whole_integral_and_fuzzy_model_of_e_textbook_in_3D_
- Özüöyrənmə bacarıqların yaradılması üçün dərsliklərdə öyrəndirici tapşırıqların olması vacıbdir. Bu tapşırıqlar öyrətmə tapşırıqlarından fərqli olaraq qapalı yox açıq suallardan ibarətdir. https://www.researchgate.net/publication/238512944_Logical_integrity_fuzzy_logic_and_modeling_content_of_education
- Uzaqdan təlimdə öyrətmə ilə öyrənmə sintez edilməli və onların arasındakı balans ən azından 40-60% çivarında olmalıdır.
- Təhsilin öyrətmə paradiqması ilə yanaşı öyrənmə paradiqmasından da yararlaranda əyani surətdə istifadə edilən fəal təlimlə yanaşı konstruktiv (yaradıcı) təlimdə tətbiq edilməlidir. Konstruktiv təlimdə şagirdlər əldə etdikləri təçrübə və biliklərinə əsaslanaraq yeni biliklərini yaradaraq özləri öz biliklərini qururlar.
- Şagirdlərin aldıqları və yaratdıqları biliklərin yoxlanılması 40-60% balansına əsasən tərtib edilmiş açıq və qapalı tapşırıqlardan ibarət olmalıdır. Qiymətləndirmə meyarları nə öyrəndiyi və öyrəndiyi üzərində necə əqli işlər aparıldığından ibarət olmalıdır. dığı
- Praktiki dəstək.
- 2014-cü ildə indeksli beynəlxalq jurnalın təklifi ilə “Distant təhsilin yeni strategiyası” adlı məqalə yazmışam və bu məqalədə distant təhsilin formasını, təlim strategiyasını və fənn biliklərinin məntiqi quruluşunu, qiymətləndirmə meyarlarını göstərmişəm. Bu məqalə ERİC https://eric.ed.gov/?q=information+AND+ICTS+AND+education&ff1=pubReference+Materials+-+Vocabularies%2FClassifications portalına salınaraq. Amerikanın SİENCE GAET elm fonduna 5 ulduzl layihə kimi salınmışdı.
Rus dilində qısa icmalı https://swsu.ru/sbornik-statey/strategy-of-distance-education.php
Kiçik bir işçi qrupu ilə bu layihəni şəhər məktəblərinin birində həyata keçirməklə distant təhsilin yeni strategiyasını praktik olaraq həyata keçirərək alınan nəticələrdən müəllimlərimiz yararlanar və Azərbaycan təhsilinə bir töhfə yaratmış olarıq.
- Proqramların restruktasiyası və təlimdə öyrətmənin çəkisini azaltmaq və öyrənməyə keçid etmək Bakının 23 nömrəli məktəbində 2017-2020 illərdə “Öyrətmədən öyrənməyə keçid” layihəsi çərçivəsində təlim prosesində tətbiq edilmişdi. Layihənin gedişatı və nəticəsi haqqında jurnalında çap edilən məqalədə əks edilmişdir. http://journal.edu.az/files/Preschool%20and%20Primary%20Education/2019/Fatmakhanim%20Bunyatova,%20Yulia%20Karimova.pdf
Məktəbin layihədə iştirak edən müəllimləri ilə bərabər http://www.idrak-m.com/?p=5345ibtidai və 5 siniflər üçün restruktrlaşdırılmış “Tamlq və qeyri səlis Azərbaycan dili” proqramı yaradılmış və təcrübədən keçirilmişdi.
Bu proqramla müəllimlərin dərs keçməyi yəni yeni bacarıqlara yiyilənməsinə köməklik edə bilərik.
- Təlim proqramlarının restrktlaşdırılması, onların elmi əsaslarla qurulması https://www.researchgate.net/publication/329561725_Technology_of_modeling_of_integrity_and_fuzzy_model_of_knowledge_-_IFMKvə bunlara əsasən yeni nəsl dərsliklərin yazmaq üçün işçi qrupa rəhbərlik edə bilərik. Əsas məqsəd elmi əsaslarla dərsliklərin tamlıq və qeyri səlis modelində yaratmaqla bərabər təhsilin tamlıq və qeyri səlis modelini təlim prosesində tətbiq etməkdir.
Ümidvaram ki təkliflər diqqətlə dəyərləndirərək müzakirə olunacaq. Beynəlxlq səviyyədə təklif edilən və rəğbətlə qarşılanan yeniliklərin Azərbaycan təhsilində tətbiq edilməsi Azərbaycan təhsilinin rəqamsallaşdırılması “Tamlıq və qeyri səlis təhsil modeli” ilə dünya pedaqoji mühitində öz ləyaqətli yerini tutacaqdır.
Hörmətlə Fatma xanım Bunyatova.
“İdrak məktəbinin” direktoru.
Baxış: 2156