Archive for the ‘Konstruktivizm haqqında’ Category
Öyrətmədən öyrənməyə keçid
Fatma xanım Bunyatova.
«Öyrətmədən öyrənməyə keçid» kitabı Bakı şəhəri T. Həsənov adına 23 nömrəli tam orta məktəbində keçirilmiş “Öyrətmədən öyrənməyə keçid” layihəsi çərçivəsində görülən işləri özündə ehtiva edir.
Kitabda kurikulumun inkişafı istiqamətində konstruktiv təlimlə şagirdlərdə öyrənmə üsüllarını və sosial bacarıqlarını formalaşdırmaq üçün ibtidai sinif müəllimlərinin bu texnologiya əsasında yeni təlim fəaliyyətinə , metod və üsullara yiyələnməsi yolları əks edilmiş, şagird təfəkkürünün inkişafının ölçü və qiymətləndirmə mexanizmlərindən istifadəetmə bacarıqlarının yiyələnmə yolları göstərilmişdir.
Bu istiqamətdə onlara koqnitivizm (dərketmə) və konstruktivizm (öyrənmə) nəzəriyyələrinin prinsipləri əsasında:
- təlim prosesi qurulmuş;
- treninq, açıq, öyrədici və nümunəvi dərslər keçirilmiş və mentorluq edilmişdi;
Kitabda Azərbaycan dili və riyaziyyat fənn proqramları tamlıq (Piaje) və qeyri səlis (Lütfi-Zadə) məntiqləri əsasında yeni model quruluşunda verilmişdi və müəllimlərin nümünə dərslərində bu quruluş öz əksini göstərmişdi.
Yeni model proqramla təlim alan şagirdlərin akademik, intellektual, sosial bilik və bacarıqların inkişafını ölçülməsi üçün meyarlar yaradılmışdı.
J.Piajenin “Klinik metodu”, C.Blumun “İdrak taksonomiyası”nı və H.Hardnerin “Çoxsahəli zəka” nəzəriyyəsini əsas götürərək, proqramlara uyğun yeni tapşırıqlar batareyası yaradılmışdı.
https://www.researchgate.net/publication/364380842_Azrbaycan_Respublikasi_Thsil_Nazirliyi_T_Hsnov_adina_23_No-li_tam_orta_eksperimental_mktbi_Idrak_mktbi_Fatma_xanim_Bunyatova_Oyrtmdn_oyrnmy_kecid Kitab Resarech Gate portalında predprint halında yerləşdirilmişdi.
Baxış: 1305SMART TƏHSIL-SMART GƏNCLIK
SMART Təhsilin və SMART Rəqamsal proqramlarının
anlamı nədir?
- Dünyanın istənilən nöqtəsindən bilik kontentinə girib keyfiyyətli bilik almaq – SMART təhsildir.
- SMART təhsil təlim prosesini, metod və texnologiyaların modernləşdirmə prosesinin konsepsiyasıdır.
- SMART təhsil proqramları ənənəvi təlim proqramlarının rəqamsal restruksasiyası.
- SMART Azərbaycan dili rəqəmsal proqramları təbii və süni idrak mexanizmləri ilə qurulan –“Tamlıq və qeyri səlis Azərbaycan dili” TQSAD proqram modelı əsasında qurulmuşdur.
- SMART təhsilin –SMART rəqəmsal proqramları- proqramın istənilən nöqtəsindən istənilən biliyi interqrativ olaraq tam bir şəkildə əldə edilərək öyrənilməsi deməkdir
- “SMART Azərbaycan dili” rəqəmsal proqramlarının məqsədi şagirdlərin öyrənmə mühitində öz təfəkkür bacarıqlarını inkişaf etdirərək biliklərini yaradıb qurmasıdır.
Distant təlimin yaxın və uzaq perspektiv inkişafı.
Fatma xanım Bunyatova
Məktəblərin pandemiya ilə əlaqədar bağlanması və vəziyyətdən çıxış yolu kimi internet araclarından istifadə edərək şagirdlərə uzaqdan təlim vermək təhsilin inkişafını yeni bir müstəviyə internet və onun aracları üzərinə keçirmişdi.
Aydındır ki yaxın perspektivdə gibrid formatlı üz-üzə və on-layın, of-layın – on-layın təlimləri təhsilin aparıcı forması kimi qalacaqdır. Lakin bu təhsil formatlarında tətbiq edilən ənənəvi təlim yanaşmaları tam şəkildə işləmədiyini və dəyişilməyə labud olmasını teledərslərdə görmüş olduq. Bu yaranmış uyğunsuzluğu aradan götürmək üçün əsas diqqət ancaq çox saylı internet qurğularından istifadə edilməsində görüldüyü üçün bütün diqqət müəllimlərin bu araclarla işləmək bacarığına yiyələnməsinə yönəlibdir. Lakin yaranmış situasiyaya bir az dərindən baxanda müəllimin ənənəvi bacarığı distant təlimdə yer almadığını görmək olur və perspektivdə müəllimlərin öz təlim bacarıqlarının dəyişdirməsi labuddur. Müəllim öz təlim bacarıqlarını dəyişəndə bu dəyişmə də öz tərəfindən distant təlimin gedişatını dəyişdirir.
Perspektivdə distant təlimdə nə dəyişilməlidir, müəllımlər hansı yeni bacarıqlara yiyələnməlidirlər?
Gözlənilən dəyişiklik 4 istiqamətdə olacaqdır:
1.Təlim məqsədi dəyişəcəkdir.
Öyrətmə məqsədi daşıyan fəal təlim uzaqdan aparılan təlimdə özünü doğrultmur. Bütün dünyanın biliklərini şagirdlərə vermək olmaz. Amma onları bu biliklərin öyrənmə yollarına, bu bilikləri həyatı biliklərə çevirərək yaşam tərzində tətbiq etmə bacarığına yiyələndirmək olar. Məhz buna görə də ənənəvi öyrətmə texnologiyası distant təlimdə öyrənmə texnologiyası ilə sintez edilməlidir. Müəllim öyrətmə ilə öyrənmənin arasındakı balansı 40-60% arasında etməlidır. Müəllimin məqsədi şagirdlərdə verilənlərin mənimsəmə bacarıqlarınin formalaşması ilə yanaşı onlarda verilmişlərdən öz biliklərini qurma bacarıqılarının yaradılması olacaqdır.
Distant təlimin məqsədi öyrətmə-öyrənmə olacaqdır.
2. Fənn biliklərinin kontenti və onların quruluşu yeniləşəcəkdir.
Fənn biliklərinin kontentindən nə yeniləşəcəkdir?
- Fənn biliklərinin məzmununda seçim edilməli və ikinci , üçüncü dərəcəli biliklər kontentdən çıxarılmalıdır.
Vacib şərt: 100 bilik daşıyıcısı olmaqdansa, yüz bilik yaratma əməllərin sahibi olasan..
- Təbii və süni idrakın hərəkət mexanizmlərindən istifadə edərək fənn bilikləri çözülüb invariant və dəyişən biliklərə ayrılacaq və nömrələnəcəkdi. Ayrılmış və nömrələnmiş biliklər tamlıq sxemində, tam bir şəkildə koordinat şəbəkəsində qurulacaqdır. Şəbəkənin bilik yuvaları hər tədris ili yeni biliklərlə genişlənəcəkdir. Məsələn: Azərbaycan dili fənn biliklərinin tamlıq sxemi fonetika, leksika, morfologiya və sintaksisə aid olan biliklərdən ibarətdir. Hər tədris ilində 1-1X siniflərə kimi sxemdə ki bilik yuvalarına yeni biliklər yerləşdirilir. Bu daxili genişlənmədə biliklər idrakın inkişaf səviyyələrinə uyğun olaraq tək bir bilik vahidi kimi yox bir-biri ilə əlaqəli tətbiq, təhlil edilib öyrənilir və operasional əməllərdən keçirilərək keyfiyyətcə yeni bir biliyə çevrilirlər.
Təhsil naziri Emin müəllimin “Pandemiya dövründə təhsil müəssisələrinin fəaliyyəti haqqında» ictimaiyyətə ünvanlanan müraciətinə cavab.
Fatma xanım Bunyatova
TƏKLİFLƏR.
ARTPl hazırladığı təkliflər paketində dünyada inkişaf edilən proseslər əsasında təhsilin aparılmasına iki ssenari təklif edib. Burada təhsilin hansı formada aparılmasını, önəmli fənlərin keçirilməsinə ayrılan saatların miqdarına və proqramların dəyişdirilməsinə diqqət edilir, amma necə və nə cür? göstərilmir..
Bu təkliflərə əlavə olaraq əməli təkliflərimiz.
I. Dövlət məktəblərinin şagird yükünü azaltmaq.
- Təhsil qanununda son dəyişikliyə əsasən ümumi təhsil pilləsi üzrə ibtidai təhsil səviyyəsində təhsil almanın əyani forması sırasına sərbəst (eksternat) təhsil forması daxil edilib. Məktəbin şagird yükünü azaltmaq üçün sərbəst təhsilin hüquqi əsasları tezliklə hazırlansın və buna əsasən dünya təcrübəsindən bəhrələnərək “mini məktəblər”, “ailə məktəbləri”. “alternativ məktəblər” kimi qurumlarda ibtidai məktəb şagirdləri kiçik qruplarda öz təhsillərini davam etsinlər.
- Eksternat formasında təhsil alan natamam orta məktəb şagirdlərinin verməli olduqları imtahanlara nəzər salmaq və ən vacib olan fənləri saxlamaq.
Təhsilin transformasiyası.Tamlıq və qeyri səlis Azərbaycan dilinin Rəqəmsal proqramı
Fatma xanım Bunyatova
2008- ci ildən qəbul olunan və bu günə kimi təlim prosesində tətbiq olunan kurikulum proqramları dövlət tərəfindən dəstəkləndiyi üçün dayanıqlı təhsil sisteminin işlək proqramıdır. Hər dörd ildən bir proqramlarda düzəlişlər aparılır, yenilənir və aşkarlanan çatışmamazlıq aradan götürülür. Lakin düzəlişlər kosmetik xarakterini daşıdığı üçün, o keyfiyyətcə müsbət dəyişikliklər gətirmir. Buna səbəb isə proqram biliklərinin özüldən məntiqsiz, natamam bir sxemdə öyrətmə və bilik ötürmə yollarında qurulmasıdır.
COVİD-19 üz-bəüz təhsili ildırım surəti ilə dəyşdirərək distant təhsilə çevirdi. Təhsilin yeni forması yeni görümləri, yeni baxışlarları tələb edir. Köhnə proqram quruluşunda olan dərsliklərdəki bilikləri süni idrak modeli ilə yaradılan internet qurğularına köçürdüb şagirdlərdən onları əzbərləyib yadda saxlamaq, onları eyni müstəvidə tətbiq etmək kimi tələblər artıq effektsizdi. Fənn proqramları yüksək texnologiyalar əsasında qurulan internet qurğularına adekvat olaraq elmi əsaslarla qurulmalıdı.
Bu problemin həll yollarından biri kimi Alternativ “Tamlıq və qeyri səlis Azərbaycan dili” Rəqəmsal proqramıdır. Bu proqramı Azərbaycanda dayanıqlı təhsil sisteminin elmi əsaslarla transformasiyasına (köklü dəyişikliyə) atılan ilk addım kimi qiymətləndirmək olar. Proqram Jan Piajenin təbii idrak və Lütfi Zadənin süni idak nəzəriyyələri əsasında qurulmuşdu. Bu proqramı Azərbaycanda dayanıqlı təhsil sisteminin elmi əsaslarla transformasiyasına (köklü dəyişikliyə) atılan ilk addımlardan biri kimi dəyərləndirmək olar
Read the rest of this entry »Baxış: 2071Dərsliklərin metamorfozu
Fatma xanım Bunyatova
2018 -ci ildə Türkiyənin paytaxtı Ankara şəhərində keçirilən İSMSİT -2018 Beynəlxalq konfransında ADPU-nun biologiya metodikası kafedrasının müəllimləri Mehdiyeva S., Məlikova Z. «Metamorphosis of texctbooks» «Dərsiklərin metamorfozu» məqaləsini müzakirəyə təqdim etmişdilər. Məqalə biologiya fənn biliklərinin elmi əsaslarla, tamlıq və qeyri səlis məntiq əsasında, yəni təbii və süni idrakın inkişaf yoluna uyğun modelləşdirilməsindən bəhs edir. Təbii və süni idrakın təhsildə tətbiq edilməsi ümumiyyətcə ən perspektivli bir istiqamətdir. Pandemiya təhsilin formatını dəyişdirərək müəllimləri süni idrakın məhsulu olan kompüter proqram və qurğularından istifadə edərək distant təhsilə keçməsinə məcbur etdi.
Read the rest of this entry »Baxış: 1932Трансформация устоявшейся системы образования. «Целостная и нечеткая модель образования».
Фатма ханум Бунятова
Молниеносный переход от классно-урочный системы образования в цифровое образование эксперты считают революцией в образовании. Особенный интерес вызывает доклад Андрея Комиссарова Andrew Komissarov https://www.youtube.com/watch?v=C3smRouM7vM «Цифровая трансформация образования».
Значимость цифровизации образования, как составной части электронного государства отражается в проекте е-государство Азербайджан и носит административный характер с сопутствующими техническими оснашениями школ и подготовки педагогов для работы с этими устройствами. В 2009 году впервые в истории применения искусственного интеллекта в образовании нами был сделано 2 доклада на международной конференции AİKT_2008 «Цифровая школа», «Целостное и нечеткое моделирование знаний» https://www.semanti дняcscholar.org/paper/Digital-school-Bunyatova-Bunyatova/3f0f511ceb62f1a574a2730b90604994e5cc09f0 С 2009 года до сегодняшнегодня на авторитетных международных конференциях учителями г Баку были сделаны более 25 докладов на эту тему. Очередная наша работа в области цифровизации обучения, применения механизмов естественного и искусcтвенного интеллекта в образовании –это проект «Переход от научения к учению», который реализуется в школе №23 г. Баку с 2017 г. Проведенная работа в рамках проекта отражена в книгах «Переход от научения к учению 2018», «Трансформация устоявшейся системы образования. Целостная и нечеткая модель образования-2019» и в статье “Transformation of education system supported by the government. Integrity (whole) and fuzzy education model”.«Применение целостной и нечеткой логики в образовании»http://www.idrak-m.com/?p=5345
ПодробнеемеBaxış: 1278Müəllimlərin təlim fəaliyyətlərinin intensiv dəyişdirilməsi Bakı ş. T. Həsənov adına 23 № eksperimental məktəbi. “Öyrətmədən öyrənməyə keçid” layihəsi
Təlimatlı təlim
Fatma xanım Bunyatova
«Öyrətmədən öyrənmə keçid» layihəsinin tədris prosesində tətbiq olunmasının ikinci ilinin ortalarında iki müəllim layihəyə qoşulmaq istədiklərini bildirdilər. Layihə iştirakçılarının çox irəlidə olduqlarını nəzərə alaraq bu müəllimlərlə dərs zamanı intensiv olaraq təlimatlı təlim keçirildi.
Nədir təlimatlı təlim?
Təlimatlı təlimdə dərs zamanı müəllim ona göstərilən və öyrədilən formada dərs keçir. Bu forma xüsusi olaraq intensiv təlimə hazırlanmış “4 fəaliyyətli konstruktiv təlimdir”. “4 fəaliyyətli konstruktiv təlimdə” hər bir fəaliyyətin məzmunu, müəllim və şagirdlərin bu fəaliyyətdə görəcək işlərin açıqlaması ilə yanaşı müəllimin və şagirdlərin gördükləri işin nəticəsi nədən ibarət olduğu da göstərilibdir. Dərsdə alınan nəticə yerində müzakirə edilərək korrektə edilir.
Təlimatlı dərsdə müəllim öncə komandalarda şagirdlərin təlim fəaliyyətini qurmağa öyrənir, və sinfin idarə edilməsi yollarını əyani şəkildə izləyir. Təlimatlı təlimdə, abstrakt yox real idarə etmə hərəkətlərin mənası açıqlandığı, bu hərəkətlərin işləkliyini real göründüyü üçün təlimin müəllimlər üçün keyfiyyət dərəcəsi yüksək olur.
2 sinifdə Mustafayeva Ş. Apardığı təlimatlı dərsdən fraqmentlər.
Mövzu “Odunçunun səhvi”
1-ci fəaliyyət mövzunun mənasının, məğzinin açılması idı. Bunun üçün müəllim Read the rest of this entry »Baxış: 1671
Öyrət-mədən öyrənmə yollarından
Bakı şəhəri 23 №-li tam orta məktəbinin ibtidai sinif müəllimi
Taliyə Nəbiyevanın “Öyrətmədən öyrənməyə keçid»
layihəsi çərçivəsində 2-ci sinifdə nümayiş dərsi.
Mövzu “Şir və siçan”
Dərsin məqsədi:
-şagirdlərin şifahi və yazılı nitqlərini inkişaf etdirmək;
-şagirdlərin təxəyyüllərində təmsil surətlərinin yaradılması;
— komandada bir- birilərinə köməklik etmək bacarığını inkişaf etdirmək;
Dərsi öyrəniləcək mövzunu adını elan edəndən sonra şagirdlərin təxəyyüllərində “təmsil” obrazının yaranması üçün onların şeir, nağıl və hekayə haqqında biliklərini üzə çıxartmaq üçün sinfə sual verirəm. Read the rest of this entry »Baxış: 2062
Technology of modeling of integrity and fuzzy model of knowledge – IFMK Biliklərin tamlıq məntiqi və qeyri səlis modellinin modelləşdirmə texnologiyası
Fatma khanim Bynyatova
Intellect school Azerbaijan
fatmaxanum@rambler.ru
Gulbala Salamov
Hacettepe University, Turkey
g.salamov@gmail.com
Abstract Rapid development of technology requires high intellectual and social skills from the growing generation. But it is impossible to acquire these skills mastered at school. One of the reasons is that the system requires only acquiring knowledge. Acquisition is the elementary level of cognitive activity, and even though ICT is used in this structure, high-level cognitive skills are not formed in students’ minds. ICT is based on the artificial cognition, and the content of the knowledge is constructed illogically i.e. from its parts to the whole content.Artificial intelligence was created by Lutfi-Zadeh. Piaget worked on the human beings’ ability of constructing cognitive skills in the cognitive theory. In order to form high level cognitive abilities in students’ minds, the model of artificial cognition and the model of natural cognition should be modeled and the knowledge should be placed logically in IFMK i.e. inthe model integrity and fuzzy model.
Biliklərin tamlıq məntiqi və qeyri səlis modellinin modelləşdirmə texnologiyası
Abstrakt.Texnologiyanın surətlə inkişafı ənənəvi təhsil yanaşmalarında böyüyən nəslin əldə etdiyi bacarıqları bu inkişafı təmin etmir. Tələb olunan bacarıqlar isə: təhlil etmə, yaratma, biliyi bir səviyyədən o biri səviyyəyə çevirmə, biliklər üzrə əməllərin aparılması, komandada işləmək, məsuliyyətli olmaq bir sözlə yüksək intellektual və sosial bacarıqlardı. Lakin bu bacarıqlara böyüyən nəsil ənənəvi təlim prosesində, və təmasda olduğu biliklərin məzmun quruluşunda yiyələnə bilmir. Bunun ən başlıca səbəbindən biri biliklərin mənimsəmə məqsədi daşıyan quruluşudur. Mənimsəmə idrak fəaliyyətinin ibtidai səviyyəsidir, və ona görə də bu quruluşda İKT bütün resurslarından istifadə edilsə də şagirdlərdə yüksək idrakı bacarıqlar formalaşa bilmir. Bu ondan irəli gəlir ki İKT süni idrak üzərində qurulub, biliklərin məzmunu isə əsrlər boyu ənənəyə uyğun məntiqsiz halda illərlə hissədən tama çıxmaqla qurulubdur.
Süni idrak nəzəriyyəsini Lütfi-Zadə yaratmışdır (1). Piaje isə idrak nəzəriyyəsində- insanın təbii düşünmə yolunu və bu yolda idraki bacarıqlarının qurulması yollarını göstərmişdir (2) , amma fərqli dillərdə. Piaje psixoloji , Lütfi Sadə isə riyazi dildə.
Əgər biz insanın düşünmə yolunu Piajenin tamlıq məntiqi ilə modelləşdirib , onda izomorf olaraq bilikləri modelləşdirsək , onda alınan modeldə təbii idrakın-düşünmə yolu süni idrakın düşünmə yolu ilə qurulan biliklərlə üst-üstə düşə bilər. Bu tamlıq və qeyri səlis modeldə olan biliklərlə təlim zamanı çalışan hər bir fərd öz düşüncə yoluna uyğun qurulan biliklərlə təmasda olanda o həm düşüncə yolunu qurur həmdə ona adekvat olaraq bilik strukturlarını yaradır.
Baxış: 1156